Önü alınamaz bir hızla gelişmeye devam eden yapay zeka, dünyanın her yerinde türlü dönüşümleri de beraberinde getiriyor. Dolayısıyla değişen ve dönüşen yeni dünya düzeni için farklı ülkeler de bazı adımlar atıyor. Yapay zekanın yeni ataklarına yönelik Avrupa Birliği de yeni bir girişimde bulundu. Dün Avrupa Birliği, teknolojik gelişimlere ilişkin “Yapay Zeka Yasasını” son aşamaya getirdi.
1 Ağustos 2024 günü yürürlüğe giren yeni yasa, insanların ve insan haklarını koruyan bir bakış açısı ile duyuruldu. Bu yasa, AI teknolojilerinin aktif kullanımında insan haklarını koruyarak onlara yeni nesil ve güvenli bir atmosfer sunmayı amaç ediniyor.
Yapay Zeka Yasasının Kapsamı
İnsanların hak ve güvenliğini esas alan yasa, çeşitli düzenlemelerin ardından son aşamaya getirilip faaliyete geçirilecek. Yasaklı uygulamalara ilişkin bazı kısıtlamalar 6 ay, davranışa yönelik kısıtlamalar 9 ay ve yüksek risk kategorisinde görülen aşamalara ilişkin engeller ise 36 ay içerisinde devrede olacak. Yasa içeriğine göre Avrupa Birliği’ne üye olan ülkeler 2 Ağustos 2026 tarihine kadar bu düzenlemelere uymakla yükümlü olacak.
Söz konusu yasa, uygulamaları risk seviyelerine göre dört farklı kategori adı altında inceliyor. “Minimal, Sınırlı, Yüksek Risk ve Kabul Edilemez Risk” kategorileri altında incelenen uygulamalar için şeffaflık şartı da göz önünde bulunduruluyor.
Kabul edilemez risk taşıdığı düşünülen uygulamalar yasanın yürürlüğe girmesiyle tamamen yasaklandı. Bu risk kategorisinde internette çeşitli görüntülerden alınan yüz bilgilerinin izinsiz muhafaza edilmesi, iş yeri ve eğitim kurumlarında duygu tanıma aşamaları, hükümetlerin biyometrik sınıflandırma ve sosyal puanlaması yer alıyor. Aynı şekilde yasakların içerisine bilişsel davranışı manipüle eden sistemler de dahil hale geliyor. Söz konusu suç unsurları için uygulanacak polisiye yöntemleri de bulunuyor.
Yüksek risk taşıyan sistemler için ise yasa içerisinde piyasaya çıkmadan önce temel haklara yönelik değerlendirme zorunluluğu yer alıyor. AB veri tabanına kaydolma şartı koşulan kategoride ürün uyumlarını belirtmek için de teknik veri belgelerinin sunumu şart koşuluyor.
Teknolojik gelişmeler için çeşitli kısıtlamaları içeren yasa, işletmelerde yüklerin azaltılarak baskılardan korunulması amacıyla sınırları belirlenmiş ve açıkça belirtilmiş destek kurallarından yararlanmasını öngörüyor.
Söz konusu yasa yenilikçiliğe vermiş olduğu destek neticesinde bu düzenlemeler için test ortamları da oluşturacak. Böylece yenilikçi sistemlerin dünya koşullarına uygun olarak geliştirilip, test edilmesi ve doğrulanabilmesi için güvenli alan vadedecek.
AB yapay zeka yasasında herhangi bir maddenin ihlali durumunda denetim otoritesine şikayet hakkı da bulunuyor. Madde ihlalinde şirketlerin önceki mali yıllık cironun yüzdesi ya da belirlenmiş bir miktarda ödeme yapması öngörülüyor. Bu noktada yasaklı uygulama ihlali için 35 milyon euro/7,5 milyon euro/ %1,5 ceza kurgulanıyor. Start-up ve KOBİ’ler için dengelenmiş tavan fiyatlarının geçerli olacağı düşünülüyor.
Avrupa Birliği Yapay Zeka Yasası’nın çeşitli kategorilere ayrılmış alanları, belirli hedefleri ve caydırıcı ceza kısıtlamaları kullanıcıların güvenli yapay zeka deneyimini destekleyecek gibi görünüyor. Bizler de yapay zeka dönüşümleriyle birlikte dünyanın alacağı önlemleri ve sunulacak güvenli ortam fikrini merakla bekliyoruz.
